Έχεις νιώσει κοιτάζοντας στον καθρέπτη ότι αυτό που αντικρίζεις απέναντί σου δε μοιάζει και τόσο με τον εαυτό μέσα στον οποίο ζεις, νιώθεις άνετα και έχεις συνηθίσει; Ο Merleau Pondie είπε σχετικά: “Είμαι εγώ και ταυτόχρονα δεν είμαι εγώ’’, δίνοντας έμφαση στο παράδοξο αυτό φαινόμενο. Νιώθουμε τον εαυτό μας στον καθρέπτη σαν μια ξένη οντότητα, σαν να μην είμαστε εμείς.
Έτσι, η σχέση μας με τον καθρέπτη είναι αμφιθυμική. Και αυτό γιατί ενώ στεκόμαστε μπροστά στον καθρέπτη και βλέπουμε την αντανάκλασή μας μέσα σε αυτόν, δεν έχουμε εμπιστοσύνη σε αυτό που βλέπουμε και γι’ αυτό καταφεύγουμε στη γνώμη των άλλων, ρωτώντας ¨Πώς σου φαίνομαι; Είμαι ωραίος/α, καλός/ή¨; Δε μας αρκεί η αντανάκλαση η ίδια και έχουμε ανάγκη την αντανάκλαση από το περιβάλλον, χρειαζόμαστε δηλαδή να ξέρουμε πώς μας βλέπουν οι άλλοι. Αξίζει να πούμε δε εδώ ότι η σχέση μας με τον καθρέπτη είναι περίπου όπως οι τελικές πληροφορίες που φτάνουν στον τελικό δέκτη, εν προκειμένω σε εμάς, δηλαδή: στις πληροφορίες που ξεκινούν να φτάσουν σε κάποιο πρόσωπο, όπως σε εμάς, στην πορεία παρεισφρείουν και ψευδείς πληροφορίες (το noise από το περιβάλλον), κάτι που συμβαίνει σε όλες τις συνεννοήσεις και επικοινωνίες, με αποτέλεσμα αυτές που φτάνουν σε εμάς ως τελικές να είναι προϊόν των αρχικών και των ψευδών.. κάπως έτσι είναι και η σχέση μας με τον καθρέπτη, δεν είναι δηλαδή μόνο η αρχική εικόνα που βλέπουμε στον καθρέφτη και η τελική, δεν είναι η αντανάκλαση η ίδια αυτό που βλέπω, αλλά και η πληροφορία από τους άλλους που εμπεριέχεται στην αρχική εικόνα, στην αντανάκλαση, στο κοίταγμα αυτό. Και θα γίνει ακόμα σαφέστερο παρακάτω.
Εξάλλου, ποτέ δεν είμαστε “μόνοι” μας παρόντες μπροστά στον καθρέπτη, καθώς βλέπουμε στον καθρέπτη αυτό που νομίζουμε ότι νομίζουν οι άλλοι για μας.” I am what I think you think I am”. Η γνώμη αυτή είναι δικιά μας, για το τι πιστεύουν οι άλλοι για μας, για το πώς μας βλέπουν οι άλλοι. Έχοντας αναπτύξει ενσυναίσθηση (empathy), δηλαδή να μπορώ να κατανοήσω τη συναισθηματική κατάσταση του άλλου, να μπορώ να “μπω” στη θέση του και να κινητοποιηθώ για να βοηθήσω και σύμφωνα με τη συναφή Θεωρία του Νου (Theory of Mind), μπορούμε να υποθέσουμε περίπου το τι σκέφτονται οι άλλοι για μας. Άλλωστε, ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας είναι καθρεπτικός. Οι άλλοι θα μας αντανακλάσουν την εικόνα μας, την οποία εμείς τους προβάλλουμε. Στη θεραπευτική σχέση παραδείγματος χάριν συμβαίνει η προβλητική ταυτοποίηση, δηλαδή ο θεραπευτής παίρνει τα συναισθήματα και την αντανάκλαση του θεραπευόμενου και σαν καλός περιέκτης τα ενδοβάλλει, τα βάζει μέσα του και τα αντανακλά, τα προβάλλει, τα ξαναεκφράζει πίσω στον θεραπευόμενο.
Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν, όταν μιλάμε για καθρέπτη μιλάμε για έναν μεγάλο διυποκειμενικό χώρο, όπου είναι “παρόντες” ταυτόχρονα και πολλοί Άλλοι, πρωτίστως δε οι σημαντικοί Άλλοι της ζωής μας. Το κοίταγμα των σημαντικών Άλλων κυρίως των γονέων μας είναι οπωσδήποτε παρόν σε αυτό το κοίταγμα στον καθρέπτη, βλέπουμε αυτό που νομίζουμε ότι βλέπουν (και έχουν εκφράσει κατά το πλείστον) οι γονείς μας σε εμάς. Η γνώμη τους ήταν και είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση των πυρηνικών πεποιθήσεών μας για τον εαυτό μας (τον κόσμο και τους άλλους). Υπάρχω λοιπόν μόνος μου στον καθρέπτη, αλλά σε έναν μεγάλο διυποκειμενικό χώρο. Υπάρχει και το ενδεχόμενο να μην είμαι καν εγώ παρόν, παρούσα μπροστά στον καθρέπτη.
Υπό αυτή την έννοια, η αυτοεπίγνωσή μας στηρίζεται στους κοινωνικούς καθρέπτες (social mirrors). Αποκτώ επίγνωση του εαυτού μου, αφού αποκτήσω επίγνωση των άλλων. Πιστεύοντας τι μπορεί να πιστεύουν οι άλλοι για μένα, άρα έχοντας επίγνωση των άλλων και του τρόπου που σκέφτονται και αισθάνονται, αποκτώ επίγνωση του εαυτού μου.
Το αποκορύφωμα του προσωπικού κοιτάγματος στον καθρέπτη είναι οι selfies, που αποτελούν στιγμιαίο mirroring. Καμία selfie δε βγαίνει για να παραμείνει στο κινητό του χρήστη, αλλά πάντα προορίζεται για να σταλεί σε κάποιον. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που αποδεικνύει ότι δεν είμαστε μόνοι μπροστά στον καθρέπτη. Τη στιγμή που νιώθουμε ότι μας αρέσουμε, πατάμε το κουμπί και βγαίνει η selfie. Όμως, από τη στιγμή που αποφασίζω ότι μου αρέσω μέχρι το πάτημα του κουμπιού μεσολαβούν κάποια χιλιοστά του δευτερολέπτου, με αποτέλεσμα η selfie τελικά να μη μου αρέσει και έτσι συνεχίζω και βγάζω κι άλλη κι άλλη.
Συμπερασματικά, και με αφορμή το στιγμιαίο καθρέπτισμά μας, όπως αυτό προκύπτει από τις selfies, το προσωπικό κοίταγμά μας στον καθρέπτη δεν είναι καθόλου προσωπικό, είναι παρόντες τουλάχιστον ένας ή περισσότεροι, πιθανώς να μην είμαστε εμείς παρόντες, αλλά μόνο οι άλλοι παρόντες στον καθρέπτη, αφού καμία selfie δεν είναι για το self, για εμάς.
