Κατά τη διάρκεια της ζωής μας θα βιώσουμε μια σειρά από πένθη. Αυτά μπορεί να είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή ζώου, ένας χωρισμός, η διάλυση μιας συντροφικής ή φιλικής σχέσης, η απώλεια μιας θέσης εργασίας κ.α., τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό οι φυσικοί εξελικτικοί αποχωρισμοί.
Μάλιστα οι τελευταίοι και η επιτυχής αντιμετώπισή τους είναι μεγάλης σημασίας για την ομαλή ψυχική λειτουργία αυτών που εμπλέκονται σε αυτή τη μορφή πένθους. Για παράδειγμα, η ικανότητα των γονιών διαχείρισης των αναπτυξιακών σταδίων στη ζωή του παιδιού τους σχετίζονται αφενός με την ομαλή μετάβαση του παιδιού στην επόμενη αναπτυξιακή φάση αφετέρου στην καλή συναισθηματική λειτουργία του ίδιου του παιδιού. Το παιδί μεγαλώνει και από βρέφος γίνεται νήπιο, περπατάει, μιλάει, από νήπιο κατακτά άλλους ηλικιακούς στόχους και γίνεται παιδί, από παιδί έφηβος. Πρόκειται για μια σειρά από εξελικτικούς αποχωρισμούς και για τους γονείς και για το παιδί.
Ας μην ξεχνάμε ότι ο πρώτος φυσικός αποχωρισμός συμβαίνει τη στιγμή της γέννησής μας με το κόψιμο του ομφάλιου λώρου. Καθώς παίρνουμε την πρώτη μας ανάσα, αποχωριζόμαστε για πάντα το ζεστό και προστατευμένο περιβάλλον της μήτρας και με το κλάμα, πέραν του ότι αποδεικνύει ότι αναπνέουμε καλά, εκφράζουμε τον θρήνο μας για την απώλεια αυτής της ασφαλούς και οικείας κατάστασης. Ταυτόχρονα, η μητέρα διαχωρίζεται από το βρέφος με το οποίο ήταν μέχρι τότε συγχωνευμένη, σωματικά και συναισθηματικά. Εκείνη δε καλείται να αντιμετωπίσει μια επιπλέον πρόκληση, να διαχωριστεί συναισθηματικά από το παιδί της καθώς αυτό μεγαλώνει και εξελίσσεται, γιατί η κατάσταση συγχώνευσης δύναται να επιφέρει εμπόδια στην αυτονομία και μετέπειτα ανεξαρτησία του παιδιού. Πρέπει να διαχωρίσει τον εαυτό της από το παιδί. Σε αυτόν τον διαχωρισμό βοηθά το καθρέφτισμα του παιδιού στον καθρέπτη (στάδιο του καθρέπτη), ήδη από την ηλικία των 6 μηνών, ώστε να αποκτήσει ξεκάθαρη εικόνα του εαυτού του, δηλαδή ότι το σώμα του είναι διαχωρισμένο από αυτό της μητέρας. Επίσης, η «πατρική» λειτουργία, που συνήθως ασκείται από τον πατέρα, βοηθά ώστε το παιδί να διαχωριστεί από τη μητέρα του.
Και φτάνει η στιγμή που το παιδί γίνεται έφηβος και έρχεται αντιμέτωπος με τους εξελικτικούς αποχωρισμούς αυτού του σταδίου.
Το πρώτο πένθος που βιώνει είναι αυτό της χαμένης παιδικότητας. Το σώμα του έχει αλλάξει και προσπαθεί να συνειδητοποιήσει αυτές τις σωματικές αλλαγές. Αυτός είναι και ο υποσυνείδητος λόγος που οι έφηβοι περνούν πολλές ώρες μπροστά στον καθρέπτη. Παράλληλα, καθώς η εφηβεία είναι το στάδιο της διαμόρφωσης της ταυτότητάς του, το πώς βλέπει τον εαυτό του στον καθρέπτη εξαρτάται άμεσα, σε αυτή την ηλικία περισσότερο, από το πώς πιστεύει ότι τον βλέπουν οι άλλοι. Μέσω του κοιτάγματος στον καθρέπτη θρηνεί και για τις συναισθηματικές αλλαγές που του συμβαίνουν, όπως αυτές αντανακλώνται στον καθρέπτη, από τις νέες σχέσεις που δημιουργεί και τον καινούριο τρόπο του σχετίζεσθαι. Επιπλέον, ο έφηβος έχει ανάγκη να κοιμάται πολύ για να βυθιστεί στο υποσυνείδητο και να επεξεργαστεί αυτές τις αλλαγές και συνειδητοποιήσεις και να θρηνήσει βαθιά μέσα του τη χαμένη παιδικότητα.
Το δεύτερο πένθος που βιώνει ο έφηβος είναι αυτό της απώλειας του εαυτού του ως επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Η περίοδος του «ναρκισσιστικού» βρέφους είναι πλέον μακριά. Το βρέφος που τους είχε όλους στα πόδια του μιας και η επιβίωσή του εξαρτιόταν αποκλειστικά από την ικανοποίηση των αναγκών του από τα πρόσωπα φροντίδας του, τους σημαντικούς Άλλους, έχει εξελιχθεί σε έφηβο που καλείται να αυτονομηθεί, να απεξαρτηθεί από τους σημαντικούς Άλλους, να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του και να ζήσει αρμονικά στο περιβάλλον του σύμφωνα με τους κανόνες της κοινωνικοποίησης. Ωστόσο η «διάσπαση» αυτή του εαυτού του, με την έννοια ότι έπαψε να είναι το επίκεντρο, έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, μόλις ως παιδί μαθαίνει τους κανόνες της διαβίωσης στο κοινωνικό περιβάλλον, ξεκινώντας από το στενό οικογενειακό, που αρχίζει να αναπτύσσει ανοχή στη ματαίωση όπως να μη γίνεται το δικό του μόλις κλαίει, όπως όταν ήταν βρέφος, μέχρι το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, με την επιβολή των κοινωνικών επιταγών και αναγκαίων περιορισμών. Ως έφηβος, καλείται λοιπόν σε εντονότερο βαθμό να επεξεργαστεί τη μετάβαση μεταξύ των σημείων του φάσματος στο δίπολο «ναρκισσιστική» υπεροχή του βρέφους-αυτονόμηση εφήβου.
Τέλος, το τρίτο πένθος που βιώνει ο έφηβος είναι η απώλεια των γονιών ως «Θεών». Οι γονείς που ήταν το πιο ισχυρό, αν όχι το μοναδικό πρότυπο για το παιδί, είτε θετικό είτε αρνητικό, απομυθοποιούνται και έρχονται σε δεύτερη μοίρα, ως προς την επιρροή που ασκούν στον έφηβο πλέον, σε σχέση με τους συνομιλήκους, στους οποίους αποδίδει πλέον μεγάλη αξία. Οπωσδήποτε όμως, η πρώτη και σημαντικότερη αυτή σχέση με τους γονείς ή τα πρώτα πρόσωπα αποκλειστικής φροντίδας του παιδιού θα επηρεάσει και θα καθορίσει την ποιότητα των μεταγενέστερων σχέσεων που θα συνάψει και ως έφηβος και κυρίως στη μετέπειτα ενήλικη ζωή του.
Με την έξοδο από την εφηβεία (που μπορεί να φτάσει και τα 25 έτη) και την ομαλή και αποτελεσματική διαχείριση των προηγούμενων προκλήσεων που αναφέρθηκαν, ο έφηβος και νέος ενήλικας πλέον έχει αποκτήσει μια πιο σταθερή εικόνα και αίσθηση του εαυτού του και είναι καθόλα έτοιμος για τη μετάβαση στην πιο παραγωγική φάση της ζωής του! Και δε μιλάμε φυσικά για λύση του πένθους, αλλά για άλλους τρόπους νοηματοδότησης της απώλειας του προηγούμενου εαυτού του, άλλους τρόπους με τους οποίους θα δει τον εαυτό του και θα συνεχίσει τη σχέση μαζί του, φέροντας μέσα του και τον παλιό εφηβικό εαυτό του!
