Χλωμό δέρμα, πόνοι στην πλάτη, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα είναι μερικά μόνο από τα συμπτώματα που ακολουθούν την απομόνωση σε σκοτεινά δωμάτια με μοναδικό φως αυτό που εκπέμπεται από την οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή που δεν κλείνει, προκειμένου αυτός που παίζει να συνεχίσει να παίζει και να μη νιώσει άγχος ότι μένει πίσω στην κατάταξη σε σχέση με άλλους παίχτες (FOMO-Fear of Missing Out). Πρόκειται για μια νέα σύγχρονη μορφή στρες που εντοπίζεται κυρίως στη συνήθεια του σημερινού ανθρώπου να είναι όλο το 24ωρο μονίμως alert και ενήμερος για οτιδήποτε συμβαίνει όπως επικαιρότητα, νέα, ειδήσεις, ειδοποιήσεις στο κινητό του, ενημερώσεις. Αυτή η μορφή στρες σε μια πιο ιδιαίτερη έκφανση εντοπίζεται στα διαδικτυακά παιχνίδια που συμμετέχουν πολλοί παίχτες και ασκούν ανταγωνιστική επίδραση στο άτομο, ώστε να παίζει άπειρες ώρες άυπνο.
Το παιχνίδι είναι βασική συναισθηματική ανάγκη κάθε παιδιού. Το ελεύθερο παιχνίδι στις γειτονιές στους δρόμους στις πλατείες αντικαταστάθηκε πλέον από το διαδικτυακό παιχνίδι, όχι μόνο στην πλειοψηφία αλλά δυστυχώς για όλα τα παιδιά, δεν μπορεί να απαλυνθεί αυτό λέγοντας ψέματα στον αναγνώστη και στους εαυτούς μας. Η αυτονόμηση του παιδιού από τους γονείς και η αυτορρύθμισή του στο ελεύθερο παιχνίδι που παλιά γινόταν όταν το παιδί έπαιζε με άλλα παιδιά με φυσική συμμετοχή και μάθαινε να υπερασπίζεται μόνο του τον εαυτό του, μάθαινε να κερδίζει και να χάνει, να διαπραγματεύεται χωρίς τη μεσολάβηση των γονιών του έδωσε τη θέση της στην αυτονόμηση του παιδιού έναντι των γονιών, του μέσω της κλειστής πόρτας του δωματίου του, στο διαδικτυακό παιχνίδι. Και μπορεί οι σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες να “επέβαλαν” αυτού του είδους το παιχνίδι για τα παιδιά αυτής της γενιάς καθιστώντας το διαδικτυακό παιχνίδι ως τη μόνη επιλογή παιχνιδιού για κοινωνική αλληλεπίδραση , ωστόσο παρατηρείται το φαινόμενο πολλοί ενήλικοι, κατά συντριπτική πλειοψηφία άνδρες, νέοι αλλά και μέχρι μέσης ηλικίας, να παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια με συμπτώματα εθισμού με καταλυτικές συνέπειες στην οικογένεια και τις προσωπικές σχέσεις και κοινωνικές επαφές, την εργασία, την ψυχολογική και σωματική κατάσταση και τη γενικότερη λειτουργικότητά τους.
Στην πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας και στη Διεθνή Ταξινόμηση Νόσων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο εθισμός στα διαδικτυακά παιχνίδια, ως υποκατηγορία του εθισμού στο διαδίκτυο, υπάγεται στη διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων μη προσδιοριζόμενη αλλιώς.
Ιδίως μπορούν να αναφερθούν τα μαζικά διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων πολλαπλών παιχτών, MMORPG (Massively Multiplayer Online Role Playing Game), τα οποία είναι διαδραστικά, διαρκώς μεταβαλλόμενα εικονικά περιβάλλοντα όπως ο πραγματικός κόσμος, με κοινωνικό χαρακτήρα, όπου οι παίχτες συσχετίζονται, αλληλεπιδρούν κοινωνικά στο βαθμό που τους δίνεται, αναπτύσσοντας όπως τις αποκαλούν φιλίες.
Οι ενήλικοι παίχτες εκτός από το κατεξοχήν χλωμό δέρμα που δημιουργείται από το σκοτάδι και από το ότι δε βγαίνουν στο φως του ήλιου για μέρες, για να παίξουν, παραμένουν νηστικοί, με αδυναμία συγκέντρωσης, ρομποτική συμπεριφορά, εξασθενημένοι από την αϋπνία ή με διαταραχές ύπνου καθώς μπορεί να παίζουν για πολλές ώρες έως μέρες χωρίς πραγματική φυσική ανθρώπινη επαφή, χωρίς άσκηση, ακόμα και κίνηση, σωματική κόπωση και παραμέληση των άλλων τομέων της ζωής τους λόγω έντονης ή και κατά διαστήματα αποκλειστικής διαδικτυακής δραστηριότητας. Ακόμα και το πέταγμα των σκουπιδιών μπορεί να φαντάζει απόσπαση από την ενασχόλησή τους.
Ποια είναι τα σημαντικότερα διαγνωστικά κριτήρια αυτού του είδους εθισμού στον ενήλικα; Βασίζονται σε κριτήρια συμπτωμάτων και αφορούν τα ακόλουθα.
Αρχικά, ανησυχία για το παιχνίδι. Αυτό είναι το σημαντικότερο κομμάτι της καθημερινότητάς του. Το σκέφτεται έντονα ακόμα και όταν βρίσκεται εκτός σύνδεσης, δυσκολεύεται να αποσπάσει την προσοχή του από αυτό, γιατί ανησυχεί μη χάσει το παιχνίδι από τη ζωή του.
Αλλαγή διάθεσης, δηλαδή ευχαρίστηση και ενθουσιασμός από ενασχόληση με εθιστικό παράγοντα, λόγω της ενεργοποίησης του συστήματος ανταμοιβής από την έκκριση ντοπαμίνης. Εξάλλου αν μία, πρώτη φορά έπαιξε και πήρε την ανταμοιβή αυτή, αυτός ο τρόπος ανταμοιβής εγκαταστάθηκε σαν κύκλωμα μέσα του όπως ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή. Έτσι συμβαίνει με όλους τους εθισμούς όπως τζόγο, ναρκωτικά, αλκοολισμό και είναι δύσκολο να απεγκατασταθεί ένα ‘’πρόγραμμα” αν εγκατασταθεί με επιτυχία, παράγοντας άμεση ικανοποίηση.
Ανάπτυξη ανοχής, καθώς προκύπτει ολοένα και μεγαλύτερη επιθυμία για περισσότερη χρήση, ώστε να νιώσει και πάλι ευχαρίστηση ή να τροποποιήσει τη διάθεσή του αν είναι πεσμένη.
Απόσυρση. Εμφανίζει συμπτώματα απόσυρσης, δηλαδή στερητικά συμπτώματα, όταν διακόπτεται ή μειώνεται το συνεχές παίξιμο, όπως άγχος, έμμονες ιδέες και φαντασιώσεις ότι παίζει, ένταση και ευερεθιστότητα, ψυχοκινητική διέγερση, αναστάτωση και επιθετικότητα όταν δεν είναι on line, ακατανίκητη τάση για σύνδεση, ακούσια ή εκούσια κίνηση των δαχτύλων του χεριού. Ως συνεχές παίξιμο θεωρούμε είτε το ανεξέλεγκτο είτε αυτό του οποίου η χρήση είναι χρονικά μεγαλύτερη από την προγραμματισμένη που υπολόγιζε το άτομο και το οδηγεί σε χαμηλή καθημερινή λειτουργικότητα.
Κοινωνική απόσυρση. Απομονώνεται από οικεία πρόσωπα, θέλει να είναι μόνος του είτε ασχολείται με το παίξιμο είτε όχι, κλείνεται στον εαυτό του, χρησιμοποιεί το παιχνίδι ως μέσο συντροφικότητας και αποδοχής, προτιμά την παρέα των διαδικτυακών φίλων από το παιχνίδι και τη συναισθηματική ασφάλεια αυτού του μέσου αλληλεπίδρασης, που έχει γίνει μοτίβο συμπεριφοράς. Χρησιμοποιεί δικαιολογίες και ψέματα για να αποφύγει να βγει βόλτα, ραντεβού, ντρέπεται να πει ότι παίζει.
Εσωτερική σύγκρουση. Αφορά το ενοχικό συναίσθημα και τη δυσθυμία, τη μόνιμα κακή διάθεση που ακολουθεί ύστερα από υπερβολική ενασχόληση με το παιχνίδι και την επιθετικότητά του απέναντι σε όσους τον διέκοψαν. Ακόμα, νιώθει την ανάγκη να αποκρύψει από οικείο περιβάλλον του ότι παίζει.
Υποτροπή. Παρουσιάζεται όταν υπάρχουν πέραν της μίας αποτυχημένες προσπάθειες ελέγχου του παιξίματος και μείωσης του χρόνου του, μετά από μια περίοδο ανοχής.
Πρόοδος. Μπορεί να ξεκινά την ενασχόληση με πιο ήπια παιχνίδια και να προχωρά σε πιο εθιστικά.
Άρνηση προβλήματος. Χρησιμοποιεί αυτόν τον μηχανισμό άμυνας για να μειώσει το άγχος που νιώθει όταν οι άλλοι του επισημαίνουν τον εθισμό του.
Είναι αλήθεια ότι το διαδικτυακό παιχνίδι που στην ουσία του είναι μοναχικό, χρησιμοποιείται ως μέσο απόδρασης από την πραγματικότητα, για διάφορους λόγους που αφορούν το ενήλικο άτομο, και τους ψυχοπιεστικούς και στρεσογόνους μηχανισμούς που παράγονται μέσα στο ίδιο το άτομο. Έμαθε να χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο για να αποφεύγει δυσάρεστα συναισθήματα. Είναι μέσο διαφυγής από προβλήματα και δυσφορικές καταστάσεις. Η ανακούφιση αυτή είναι βέβαια προσωρινή. Έμαθε να χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο ανακούφισης όταν ήταν παιδί σε καταστάσεις που τότε αντιλαμβανόταν ως απειλητικές και αγχογόνες. Όμως τώρα ως ενήλικος ίσως είναι χρήσιμο για να επανακτήσει τη λειτουργικότητα σε τομείς της ζωής του που έχει αμελήσει, να βγάλει τη σκουριασμένη πανοπλία της ασφάλειας του διαδικτυακού παιχνιδιού.
Η κλίμακα εθισμού στο διαδικτυακό παιχνίδι για ενήλικες (Game Addiction Scale) σε συνδυασμό με το ερωτηματολόγιο για τον εθισμό στο διαδίκτυο (Internet Related Addicted Behaviour Inventory) δίνουν ενδείξεις για κάποιο πιθανό επίπεδο εθισμού και μπορούν να απαντηθούν από τον ενδιαφερόμενο σε μια προσωπική προσπάθεια αυτοπαρατήρησης. Κάποιες ενδεικτικές ερωτήσεις μέσα στα προαναφερόμενα εργαλεία (π.χ. παραμελείς σημαντικές δραστηριότητες για να παίξεις; σκέφτεσαι όλη τη μέρα ότι παίζεις; παίζεις για να ξεχάσεις την πραγματική ζωή; είχες προστριβές με στενά πρόσωπα για τον χρόνο που αφιέρωσες στα παιχνίδια;) μπορούν να συσχετιστούν με τις προτάσεις της Κλίμακας Ικανοποίησης από τη Ζωή (π.χ. πόσο εξαιρετικές είναι οι συνθήκες στη ζωή μου; είμαι ικανοποιημένος από τη ζωή μου; Η ζωή μου είναι κοντά στο ιδανικό μου; έχω αποκτήσει μέχρι στιγμής τα πιο σημαντικά πράγματα που θέλω στη ζωή;). Έτσι, μπορούν σε πρώτη φάση και στα πλαίσια αυτοπαρατήρησης, να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για την παρούσα ζωή του ατόμου και να επαναπροσδιοριστούν οι στόχοι του, με βάση τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες του. Όλα αυτά πάντα με την προϋπόθεση ότι τα επιθυμεί όλα αυτά και αναγνωρίζει και αποδέχεται ότι ο εθισμός τον κάνει να δυσλειτουργεί.
